Onderzoek naar seksueel misbruik binnen de jeugdzorg.

De commissie Samson doet onderzoek naar seksueel misbruik van kinderen die na 1945 onder verantwoordelijkheid van de overheid (meestal via een kinderbeschermingsmaatregel) in jeugdzorginstellingen en pleeggezinnen zijn geplaatst. Ook onderzoekt de commissie of de overheid op de hoogte was van signalen over seksueel misbruik en hoe zij daarop gereageerd heeft. Tenslotte onderzoekt ze of er tegenwoordig voldoende mechanismen zijn om seksueel misbruik in instellingen en pleeggezinnen te signaleren.

De commissie is genoemd naar haar voorzitter, Rieke Samson-Geerlings. In het verleden was zij procureur-generaal.  Sinds een half jaar heeft de commissie een meldpunt ingericht. Dat heeft tot nu toe 350 meldingen opgeleverd, waarvan er 36 zijn doorgespeeld naar het Openbaar Ministerie. In acht gevallen was het misbruik zo recent en zo ernstig  dat er, vanwege het gevaar op herhaling, snel ingegrepen moest worden. In de overige gevallen was het misbruik verjaard of wilde het slachtoffer zelf geen aangifte doen. Het jongste slachtoffer dat zich gemeld heeft is 14 jaar; het oudste 77. Het misbruik varieert van ongewenste strelingen tot verkrachtingen. De eerste indruk is echter dat het in de meeste gevallen om zeer ernstig en langdurig misbruik gaat. Het misbruik heeft nog altijd een enorme impact op de slachtoffers. Commissievoorzitter Samson stelt dat de beelden van het gebeurde nog dagelijks door de hoofden van de slachtoffers spoken. “Eergisteren zei een vrouw van zestig jaar: ik heb sindsdien geen langdurige, intieme relatie met iemand kunnen aangaan.”

De meeste melders willen geen hulp. Sommigen hebben al hulp gehad; anderen willen niet meer aan het gebeurde herinnerd worden. Bij de start van het meldpunt riep Samson ook daders op zich te melden, maar dat is slechts sporadisch gebeurd. Het gaat dan vooral om oudere zaken, waarin de daders wroeging kregen. Ze vragen zich af hoe het zo ver heeft kunnen komen. “Hun verhalen zijn belangrijk om een goed beeld te krijgen van het milieu waarin het misbruik kon plaatsvinden,” aldus de voorzitter

Het eindrapport van de commissie Samson moet halverwege volgend jaar klaar zijn. Voor die datum gaat de commissie al in gesprek met instanties uit de jeugdzorg. Daarin wil men onder andere horen hoe men tegenwoordig seksueel misbruik in de jeugdzorg tegengaat.

Uiteraard roept zoiets de vraag op hoe mensen, die gekozen hebben voor een beroep waarin ze anderen zouden moeten helpen, tot zulk gedrag komen. Misschien wordt een deel van het antwoord gegeven in het Stanford Prison Experiment. Dat was een experiment dat in 1971 werd uitgevoerd door de beroemde psycholoog Philip Zimbardo. Hij verdeelde een groep van 24 normale Amerikaanse studenten in tweeën. Een groep noemde hij de gevangenen; de anderen waren de bewakers. Beide groepen zouden twee weken met elkaar doorbrengen in een namaakgevangenis. De deelnemers waren alle geselecteerd op hun psychische stabiliteit. De bewakers kregen een uniform aan en kregen te horen dat ze de orde moesten bewaken zonder geweld te gebruiken. Al snel begonnen ze straffen uit te delen. Ze sloegen gevangenen met een brandblusser neer, dwongen ze zich uit te kleden of sloten ze alleen op. Geen van de deelnemers trok aan de noodrem door te zeggen dat het zo niet langer kon. Sterker nog, zelfs de onderzoekers zagen niet hoe de situatie uit de hand liep. Pas toen een nieuw aangekomen collega Zimbardo er op wees dat het echt niet kon dat de gevangen met een zak over hun hoofd en geboeid naar de WC moest, gingen Zimbardo de ogen open. Hij beeindigde het experiment na 6 van de geplande 14 dagen.

Philip Zimbardo

Het experiment laat zien hoe mensen die vrijwel absolute macht over anderen krijgen (bijvoorbeeld omdat ze weten dat hun gedrag geen consequenties voor henzelf zal hebben) tot gedrag kunnen komen dat ze in een andere situatie nooit zouden vertonen. Het laat bovendien zien hoe gemakkelijk en ongemerkt mensen mee gaan in een groeps- of instellingscultuur en hoe moeilijk het is om zaken aan te kaarten waar je het niet mee eens bent. Niet dat ik wil suggereren dat het in de betreffende jeugdzorginstelling gebruik was om kinderen te misbruiken. Maar er zal best wel eens iemand geweest zijn die iets zag of vermoedde wat niet in de haak was. Het experiment maakt duidelijk hoe moeilijk het dan is om je vermoedens aanhangig te maken, vooral als – zoals vaak het geval is in misbruikzaken – je het niet zeker weet maar alleen vermoedens hebt.

Voor de website van de commissie Samson, klik hier.

.

Voor het tussenrapport van de commissie, klik hier.

Voor de website van het Stanford Prison Experiment, klikt hier.

Voor de website van Philip Zimbardo, klik hier.