Onderzoek laat zien: hang naar veiligheid kan leiden tot sociale uitsluiting

De laatste weken kwam het begrip veelvuldig voorbij: de Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG). Of het nu ging om pedoseksuele medewerkers in de kinderopvang of om kamerleden met losse handjes (of andere lichaamsdelen op plekken waar ze niets te zoeken hadden) steeds was de vraag waarom er geen VOG was gevraagd. Toch is het aantal VOG-aanvragen de afgelopen jaren explosief gestegen: van 200.000 in 2004 tot 500.000 in 2010. Tegelijkertijd is het percentage afwijzingen ook toegenomen. De verwachting is dat het aantal aanvragen, mede onder invloed van de hierboven genoemde excessen, zal oplopen tot meer dan een miljoen per jaar. Er kan nu bijvoorbeeld ook voor vrijwilligerswerk een VOG geëist worden

Hoogleraar Miranda Boone van de Rijksuniversiteit Groningen deed onderzoek naar de VOG en de manier waarop deze verstrekt wordt. In de Volkskrant van 22 januari zegt ze over de VOG: “Doel van de VOG is enerzijds de samenleving te beschermen door te voorkomen dat mensen met een crimineel verleden een gevaar opleveren in een bepaalde functie, anderzijds de privacy van de aanvrager te beschermen, omdat alleen het Ministerie van Justitie inzage krijgt in de strafrechtelijke gegevens.”

Door een wetswijziging in 2004 is het moeilijker geworden zo’n VOG te krijgen. Ook relatief kleine vergrijpen kunnen er al toe leiden dat geen VOG gegeven wordt. Daarnaast worden strafbare feiten vanaf de leeftijd van 12 jaar geregistreerd, waar de leeftijdgrens vroeger op 16 jaar lag. Bij de aanvraag van een VOG kijkt men 4 jaar terug (bij zedenzaken 20 jaar).

Volgens de wet moet er bij een afwijzing van een verzoek om een VOG een verband zijn tussen het gepleegde delict en de gewenste functie. Daar wordt echter nogal losjes mee omgesprongen. Boone: “Iemand die veroordeeld is voor het verbouwen van hennep kan ook geen taxichauffeur worden.”

Het gevaar van deze combinatie van ontwikkelingen is dat er een groep ontstaat die uitgesloten wordt van werk of zelfs van opleiding en vrijwilligerswerk. En dat komt de veiligheid van de samenleving niet ten goede. In het programma De Ombudsman van 21 januari jl. was het verhaal te zien van Maurice, die als 14-jarige een kerstboom in brand stak. Omdat er mensen in het gebouw aanwezig waren kreeg hij een taakstraf van 40 uur. Nu, drie jaar later, kan hij niet terecht op de opleiding tot beveiliger, die hij graag wil volgen. Ook Defensie wil hem niet hebben en hij mag zelfs geen vrijwilligerswerk, zoals huiswerkbegeleiding, doen. Zijn moeder vindt dat hij dubbel wordt gestraft: “Deze straf is veel erger dan de taakstraf. Ik snap niet dat dit kan.”

Een VOG kan ook gevraagd
worden voor overblijfmedewerkers

Jaarlijks zijn er ongeveer 1200 jongeren zoals Maurice die op die manier uitgesloten worden van een baan of een opleiding. En denk nu niet dat er dan nog genoeg baantjes overblijven: ook mijn zoon moest, toen hij stage liep bij de ICT-afdeling van Saxion, een VOG overleggen. Jongerenwerkers zijn bang dat er een groep “kanslozen” ontstaat die voor de criminaliteit gaat kiezen. Miranda Boone pleit ervoor dat mensen na een straf weer met een schone lei kunnen beginnen: “Uit de criminologie is bekend dat het hebben van werk mensen weerhoudt van criminele activiteiten. Als je dus de kans op werk verkleint, vergroot je de kans op recidive. Terwijl het uitgangspunt moeten zijn dat mensen na het uitzitten van hun straf een nieuwe kans krijgen.”

Sinds kort draait het Ministerie van Veiligheid en Justitie, in samenwerking met het ROC Zadkine en het ROC Albeda College in Rotterdam een pilot “VOG onder voorwaarde”. Die moet het mogelijk maken dat jongeren die in het verleden de wet hebben overtreden toch een diploma halen. Als een werkgever zo’n jongere, ondanks zijn verleden, een stageplaats wil bieden kan het Ministerie een VOG onder voorwaarde afgeven. De jongere kan dan toch beginnen met zijn stage. Het Openbaar Ministerie houdt in de gaten of hij niet opnieuw in de fout gaat. Als dat het geval is stuurt de opleiding de verstrekte VOG terug naar het Ministerie en kan de jongere zijn stage – en dus zijn opleiding – niet afmaken.

Wat is de Verklaring Omtrent het Gedrag?

• Een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) geeft aan dat iemands gedrag geen belemmering vormt voor een bepaalde functie
• Een bedrijf kan om een VOG vragen wanneer iemand omgaat met vertrouwelijke gegevens, kwetsbare personen, geld of goederen
• Iemand vraagt zelf een VOG aan bij de gemeente via een door de werkgever verstrekt formulier
• De gemeente stuurt het formulier door naar het COVOG, het Centraal Orgaan Verklaring Omtrent het Gedrag.
• Het COVOG beslist namens de minister van Veiligheid en Justitie of iemand een VOG krijgt. Als er strafbare gedragingen bekend zijn beslist het COVOG of deze relevant zijn voor de functie waarvoor een VOG is aangevraagd.

bron: De Volkskrant 22-1-2011

Informatie van de Rijksoverheid over de VOG: http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/verklaring-omtrent-het-gedrag

De aflevering van De Ombudsman over Maurice, die geen VOG krijgt (ca. 23 minuten; bevat ook andere items) kun je hieronder bekijken.