Nog een heldin van het sociaal werk: Margaret Humphreys

Weinig social workers kunnen zeggen dat ze de premier van hun land zo ver gekregen hebben dat hij in het openbaar excuses moest aanbieden voor het beleid van zijn voorgangers.

Margaret Humphreys kan dat wel. Margaret wie? Margaret Humphreys is, na Irena Sendler en Fred Spijkers vandaag de derde held van het sociaal werk in wat zowaar een kleine serie dreigt te worden. En wat meer is: over Margaret Humphreys gaat op 1 april in de Engelse bioscopen een film in première. Maar daarover straks meer.

Al meer dan 24 jaar lang probeert Margaret vanuit haar organisatie The Child Migrants Trust  in Nottingham kinderen en hun ouders weer bij elkaar te brengen, nadat ze elkaar vijftig, soms zestig jaar niet meer gezien hebben. Bovendien zorgt ze voor ondersteuning nadat ze elkaar gevonden hebben – als ze elkaar vinden.

Humphreys werkte voor de kinderbescherming toen ze een brief uit Australië kreeg, van een vrouw die zich Madeleine noemde. Madeleine had ooit in Nottingham gewoond. Ze wist niet of haar naam en haar geboortedatum wel de juiste waren en ze wilde uitzoeken wie ze was. Daarbij had ze Humphreys hulp nodig. Toevallig had Humphreys kort daarvoor in een praatgroep voor geadopteerden een vrouw ontmoet die vertelde dat ze een broer had die als kind op de boot naar Australië gezet was. Humphreys beet zich vast in de zaak en slaagde er tenslotte in om Madeleine’s moeder op te sporen en na 40 jaar moeder en dochter te herenigen.

Maar beide zaken zetten haar wel aan het denken. Waarom waren Britse kleuters naar tehuizen in Australië gestuurd?  Ze plaatste advertenties in Australische kranten waarin ze mensen met soortgelijke verhalen vroeg zich te melden. Dat leverde een stuk of twaalf reacties op. Humphreys nam een jaar onbetaald verlof, verkocht de rechten op het verhaal aan The Observer (alleen zo kon ze het geld voor de reis bij elkaar krijgen) en vertrok naar Australië. Toen ze terugkwam dook ze de archieven in, daarbij geholpen door haar man Mervyn. Ze ontdekte al snel dat het verhaal dat de kinderen te horen hadden gekregen, namelijk dat hun ouders gestorven waren, niet klopte.

Humphreys voorzag dat het artikel in The Observer, dat in juli 1987 verscheen, nog meer aanmeldingen zou opleveren. Daarom startte ze The Child Migrants Trust. En er kwamen inderdaad honderden verzoeken binnen. Humphreys zocht ze allemaal uit. In november was het zo druk geworden dat ze haar baan bij de Kinderbescherming moest opzeggen. Twee jaar later, in 1989, zond de televisie een documentaire uit over haar werk (“Lost Children of the Empire’) en de aanvragen stroomden werkelijk binnen. Maar dat was nog niets bij de vloedgolf aan reacties die volgde op The Leaving of Liverpool, een gedramatiseerde weergave van haar verhaal die in 1992 uitgezonden werd. Alleen al in Engeland kwamen er 10.000 telefoontjes binnen.

Al sinds de 17^e eeuw verscheepte men kinderen vanuit Engeland naar wat toen de overzeese gebiedsdelen van het Britse rijk waren. Vanaf het eind van de 19^e eeuw tot in de jaren twintig werden alleen al naar Canada 100.000 kinderen verbannen. Vaak gebeurde dat vanuit de overtuiging dat de kinderen het daar beter zouden krijgen, al had men geen enkel zicht op waar de kinderen daar in werkelijkheid terecht kwamen. In Canada bijvoorbeeld werden ze verzameld in een soort distributiecentrum van waaruit ze als gratis arbeidskracht naar boerderijen over het hele land werden gestuurd. Ook de kleuters!

Na de Tweede Wereldoorlog waren veel gezinnen, om uiteenlopende redenen, niet in staat om voor hun jonge kinderen te zorgen. Ze stonden ze daarom af aan internaten, met de belofte dat ze ze zo snel mogelijk weer zouden ophalen. Ook veel kinderen van ongetrouwde moeders kwamen in dit soort internaten terecht. In die tijd was het een grote schande om een kind te krijgen terwijl je niet getrouwd was. Vrouwen en meisjes werden vaak onder druk gezet om het kind voor adoptie af te staan.

Deze kinderen werden, zoals gezegd, naar de overzeese gebiedsdelen verscheept. Ze kregen te horen dat hun ouders gestorven waren. Op die manier dacht de overheid twee problemen tegelijk op te lossen. Er was onvoldoende geld om iedereen op te vangen in tehuizen en in gebieden als Australië was men bang overvleugeld te worden door de autochtone bevolking. Toen er in 1938 een scheepslading Engelse jongens binnenkwam verklaarde de aartsbisschop van Perth: “Als we niet voor nieuwe aanwas vanuit ons eigen soort zorgen dreigen we overlopen te worden door de miljoenen Aziaten in onze buurlanden.”
Sommige kinderen werden naar Rhodesië, nu Zimbabwe, gestuurd. Hen werd een besef van blanke superioriteit ingeprent. Humphreys was er verbaasd over hoevelen in Zimbabwe een bevoorrechte positie hadden opgebouwd en niet geïnteresseerd waren in hereniging met hun familie. 
  
Deze migratiegolf, die na de oorlog nog eens tussen de 7.000 en 10.000 kinderen naar Australië voerde, duurde nog tot 1967. Veel kinderen kregen te horen dat hun ouders gestorven waren, maar van alle mensen die Humphreys in 24 jaar tijd ontmoette klopte dat maar bij één iemand. Na aankomst in Australië werden ze gescheiden van eventuele broertjes en zusjes.

Enkele duizenden jongens werden naar katholieke weeshuizen gestuurd, zoals Bindoon Boys’ Town, ten noorden van Perth. John Hennessey vertelde daarover 15 jaar geleden aan een journalist: “We sliepen op matrassen van stro op een betonnen veranda. ’s Winters lagen we in de regen. De stilte daar in de bush was oorverdovend”. Op zijn twaalfde kreeg hij zo’n pak slaag van een reusachtig grote broeder, dat hij de rest van zijn leven is blijven stotteren. Veel andere jongens werden aan het werk gezet in de bouw en werden ’s avonds seksueel misbruikt. Een man vertelde Humphreys dat hij als jongetje van vijf aan een boom vastgebonden, meerdere keren verkracht en tenslotte aan zijn lot overgelaten was.

Het gemeenschappelijke thema in al die verhalen, aldus Humphreys, is een immense eenzaamheid. Een slachtoffer vertelde haar dat het was alsof hij voortdurend een blok ijs van binnen had. “En ik weet nog dat ik op dat moment dacht dat dat ijs moest smelten, langzaam moest smelten en vervangen moest worden door iets wat betekenis heeft, dat de kans geeft om een betekenis te geven aan je leven en je kindertijd,” aldus Humphreys. Humphreys eigen ouders stierven al jong, dus Humphreys weet wat rouwen is. “Als je met de mensen praat, “ zegt ze, “willen ze rouwen. Ze willen voelen. Ze zeggen: ik wil iets voelen, Margaret; ik kan niets voelen.”

De verhalen van de slachtoffers voelen als een grote verantwoordelijkheid. “Ik vroeg ze waarom ze ze niet eerder gedeeld hadden. Het bijzondere was dat ze mij zagen als iemand van “thuis”, iemand die niet uit hun eigen gemeenschap was. Misschien herkenden ze soms ook een zekere kwetsbaarheid. Ik was daar vaak alleen aan het werk met ze, luisterend en lerend.” Het werk vroeg te veel van haar. Zeven jaar lang nam ze geen vakantie. Ze miste een groot aantal verjaardagen van haar dochter.  

Op een gegeven moment wilde ze zelfs geen Kerst meer vieren met haar gezin. Ze kon niet omgaan met het contrast tussen haar eigen gelukkige gezin en de ellende van de migranten. Ze ging uiteindelijk toch naar huis, voor haar kinderen, maar ze kon het niet verdragen om te worden aangeraakt en ze kon geen kerstliedjes meer horen omdat ze de Kerk niet kon scheiden van alle ellende die ze had gezien. Ze vermagerde sterk en uiteindelijk bleek dat ze leed aan een posttraumatische stressstoornis, een verschijnsel dat je wel vaker ziet bij hulpverleners die veel verhalen van getraumatiseerde mensen moeten aanhoren.

Het heeft allemaal veel langer geduurd dan ze ooit had kunnen voorzien. In het begin dacht ze dat het genoeg was als ze mensen zou vertellen wat er gebeurd was. Mensen zouden woedend zijn en zouden de slachtoffers willen helpen hun families te vinden. Maar in 1993 verklaarde toenmalig premier John Major in het parlement dat “de zorg over de behandeling van kinderen in een ander land uiteindelijk de verantwoordelijkheid is van de autoriteiten daar”. Pas in 1998 startte een commissie van het Lagerhuis met een onderzoek. Dat leidde tot een fonds van een miljoen pond dat slachtoffers en hun familie in staat moest stellen te reizen.

The Child Migrants Trust was jarenlang afhankelijk van giften. Het personeelsbestand omvatte Humphreys, haar man, een social worker en een vrijwilliger.  Nu werken er negen mensen, verdeeld over Engeland en Australië. die alleen in Australië al meer dan 1000 mensen ondersteunen. Als mensen zich veilig genoeg voelen om hun verhaal te vertellen kan de Trust op zoek gaan naar hun familie. Onlangs nog vond men de moeder van een 81-jarige migrante, levend en wel. Maar elke dag telt. Mensen worden ouder en ouders overlijden. Soms voordat ze hun kind gezien hebben. Soms ook hebben ze elkaar net ontmoet maar hebben ze nog geen tijd gehad om iets op te bouwen. En lang niet iedereen heeft het geld om naar de begrafenis te komen.

Nu, ruim een jaar geleden, heeft de premier dus zijn excuses aangeboden. Dat is belangrijk voor mensen: de erkenning. Vaak vroeg Humphreys aan slachtoffers wat ze verwachten van zulke excuses. En bijna altijd was het antwoord dan: “Just the truth. Just. the thruth. Please.”

Bron: guardian.co.uk

Van het verhaal van Humphreys is zoals gezegd een film gemaakt, door Jim Loach, de zoon van de beroemde regisseur Ken Loach. Ken Loach is bekend om zijn sociaal-kritische films zoals het prachtige, maar gruwelijke “The “Wind that Shakes the Barley”. De rol van Humphreys wordt gespeeld door Emily Watson, die bij het grote publiek bekend werd als het blinde vriendinnetje van de seriemoordenaar in “Red Dragon” en  door haar hoofdrol in “Breaking the Waves” van Lars von Trier. De film gaat begin april in première in Engeland. Over een eventuele release in Nederland is voor zover ik weet nog niets bekend. Vandaag werd de trailer vrijgegeven. Die kun je hieronder bekijken.





Bekijk hier een overzicht van andere films met social workers in een hoofdrol