RAARHOEK



Miek Smilde

Als kind had ik een oom die aan de Raarhoek woonde. Ik vond dat een fascinerende en natuurlijk ook wel een beetje een grappige naam. Pas veel later ontdekte ik dat de Raarhoek een buurtschap bij Raalte was waar de Franciscushof gevestigd was of, zoals wij vroeger zeiden: het gekkenhuis. Zelf kende ik niemand die ooit “naar Raalte” (zo heette dat) geweest was, maar het was wel duidelijk dat het erg met je gesteld was als je “naar Raalte” moest. En ook dat het maar de vraag was of je weer terugkwam.


Dat van die Raarhoek, dat ontdekte ik ongeveer een jaar geleden toen het boek Raarhoek van Miek Smilde verscheen. Raarhoek is een geschiedschrijving van een halve eeuw psychiatrie in Raalte. Vanaf de jaren vijftig van de vorige eeuw stond in de Raarhoek een algemeen psychiatrisch ziekenhuis waar patiënten in de veiligheid van hun eigen maatschappelijke werkelijkheid moesten kunnen wonen, werken en recreëren. In 2008 werd het ziekenhuis afgebroken om plaats te maken voor woningbouw. Inmiddels was de St. Franciscushof opgegaan in Dimence (wie bedenkt toch dat soort namen?) en verhuisd naar Deventer.

Een lang interview met de schrijfster van Raarhoek is hier te beluisteren

Een net zo fraai en ontroerend beeld van het verleden van de psychiatrie was onlangs te zien in het EO-programma “De vijfde dag”. Documentairemaakster Melliena Beckmann maakte het naar aanleiding van de dood van haar oom Nico die  als twintigjarige opgenomen werd in Vrederust en daar, “in het gesticht”, de rest van zijn leven doorbracht. Het is tegenwoordig, in tijden van vermaatschappelijking en herstelgerichte zorg nauwelijks meer voor te stellen, maar tot in de jaren zeventig kon dat zo maar gebeuren.

Zelden bezoek, geen tv en weinig besef van wat er speelt in de buitenwereld: het is de realiteit voor de bewoners van Vrederust. Vrederust is van oudsher een instelling waar mensen met ernstige psychische aandoeningen werden 'weggestopt'. Het gesticht in Halsteren was vrijwel geheel zelfvoorzienend en buitenstaanders en bezoekers waren lange tijd niet welkom. Tegenwoordig is Vrederust een open instelling voor bewoners en bezoekers en maakt het onderdeel uit van GGZ-Brabant. Maar de groep die Beckmann portretteert is te gehospitaliseerd om ooit nog terug te keren in de samenleving.

Wat opvalt in de documentaire is dat de een weliswaar (on)gelukkiger is dan de ander, maar dat alle geportretteerde bewoners eenzaam zijn. Ze missen hun familie en hun partner en het lijkt erop dat Vrederust na al die jaren nog steeds niet hun thuis is geworden. Kijk hieronder naar een bijzonder portret van een langzaam uitstervende categorie patiënten.