Mijn vrouw is dol op kringloopwinkels. Ik vind er niets aan,
behalve wanneer ze, zoals bij mij in de buurt, een mooie boekenafdeling hebben;
voor mij het Småland van de kringloopwinkel. Toen ik laatst weer eens de nieuwe oude aanwinsten inspecteerde trok
een opvallende titel mijn aandacht: “Achterlijke kinderen”, door dr. D.
Herderschêe; tweede druk uit 1947 –
prijs: € 1,50. Ik begon erin en las het ter plekke bijna uit.
Herderschêe was een bekend zenuwarts, die tegenwoordig geldt
als de pionier van het speciaal onderwijs in Nederland. Hij maakte onder meer de Binet
intelligentietest geschikt voor kinderen met een verstandelijke beperking. Diverse scholen dragen nog steeds zijn naam.
 |
| Dr. Dirk Herderschêe bron: http://www.100jaarorthopedagogiek.nl/?q=1877 |
Het meest fascinerend vond ik het laatste hoofdstuk:
“Therapie en prophylaxis”. Daarin lijkt
hij een warm pleitbezorger van de eugenetica . De verbeterde zorg voor
zwakzinnigen heeft namelijk één groot nadeel: doordat ze niet langer ten prooi
vallen aan “alcoholisme, vagebondage, misdaad en prostitutie” neemt hun aandeel
in de bevolking toe. Hij beroept zich daarbij op berekeningen van Fritz Lenz,
die als wetenschapper de nazi’s adviseerde bij hun campagnes voor gedwongen
sterilisatie en – later - euthanasie op zwakzinnigen.
De argumenten die hij gebruikt komen sterk overeen met wat in propagandafilms als “Erbkrank” naar voren gebracht wordt. Lenz stond onder wetenschappers overigens bepaald niet alleen. Zie daarvoor deze link.
 |
| Nazi-propaganda voor het eugenetica-programma bron: http://en.wikipedia.org/wiki/Nazi_eugenics |
Ik vroeg me af hoe het kon dat een gerespecteerd arts als
Herderschêe nog in 1947 dit soort ideeën niet alleen aanhing, maar ze ook uitgegeven
wist te krijgen. Ik kon diverse redenen
bedenken. Allereerst was de eerste druk
verschenen in 1934, nog voor we wisten waar de eugenetische beweging toe zou
leiden. Misschien was dit hoofdstuk wel
per ongeluk gehandhaafd in de tweede druk. Bovendien waren in 1947 nog lang niet
alle gruweldaden van de nazi’s bekend. En tenslotte was er nog geen alternatief
in de vorm van de prikpil.
Maar het belangrijkste zag ik thuis pas, toen ik het boekje
uitlas. Herderschêe kent de beperkingen van de wetenschap. Te vaak krijgen
zwakzinnigen een etiket opgeplakt, dat later onjuist blijkt. En soms komt het
voor dat “psychopathen” een geniaal kind krijgen. Daarom is hij tegen
sterilisatie. De gedreven wetenschapper Herderschêe is zich bewust van de
grenzen van de wetenschap. Daar zouden de breingelovigen en DSM-aanhangers van
tegenwoordig nog iets van kunnen leren.
