Veterinaire geestelijke gezondheidszorg

Lang geleden, toen ik stage liep bij het Algemeen Maatschappelijk Werk, had ik een begeleider die de term veterinair maatschappelijk werk gebruikte. Niet erg politiek correct, toen niet en zeker nu niet, maar het was me wel direct duidelijk wat hij bedoelde. Volgens hem was er een bepaald type cliënt of cliëntsystemen, waar het zinloos was om te werken via het geven van inzicht. Die mensen of die gezinnen moest je min of meer dresseren door te werken met straffen en belonen. Dat was het enige wat werkte. Ik geloof dat ik lichtelijk geschokt was toen ik hem voor het eerst die term hoorde gebruiken, al deed hij dat wel met een zekere ironie. Nu zou ik eerder geneigd zijn te denken dat hij cynisch geworden was door de weerbarstigheid van de problematiek.

Veterinaire hulpverlening kan zich echter ook op een heel andere manier manifesteren: met dieren in de rol van hulpverlener. Vooral voor kwetsbare mensen kunnen dieren veel betekenen. Iedere hulpverlener kent wel de wat geïsoleerd levende, ietwat zonderlinge cliënt met een huis vol dieren. Toen ik nog in de schuldhulpverlening werkte waren die dieren vaak een onkostenpost waarop absoluut niet bezuinigd kon worden. Liever nog at de cliënt zelf een paar dagen niet.

In de geestelijke gezondheidszorg wordt er nog maar op kleine schaal gebruik gemaakt van dieren. Bekend is onder meer de inzet van paarden. Ook van dolfijnen wordt vaak gebruik gemaakt, al zijn er wel twijfels over de effectiviteit  Wat opvalt als je het googelt op “dolphin therapy” is de grote verscheidenheid aan commerciële aanbieders en de vaak zeer forse prijzen die gevraagd worden.

Katten als medebehandelaars was ik nog niet tegengekomen. Vanmorgen kreeg ik echter de digitale nieuwsbrief van PSY in mijn mailbox (zowel blad als nieuwsbrief houden tot mijn grote verdriet volgend jaar op te bestaan). Daarin een bericht over bewoners van de gesloten geriatrische afdeling De Lake van GGZ Westelijk Noord-Brabant. Die krijgen sinds dit voorjaar regelmatig bezoek van drie katten van de Stichting ZorgDier Nederland. Volgens Jan van Summeren, voorzitter van de stichting, worden er geweldige resultaten geboekt. ‘Dankzij de katten kan er contact gemaakt met cliënten die de buitenwereld normaal niet of moeilijk toelaten.’

Zorgdieren worden nog nauwelijks ingezet in de psychiatrie. Volgens Van Summeren heeft dat vooral te maken met onbekendheid. ‘Instellingen zijn vaak niet op de hoogte van de voordelen van het inzetten van zorgdieren.’ Stichting ZorgDier Nederland wil daar verandering in brengen en startte het project bij GGZ WNB. Studenten van de Christelijke Agrarische Hogeschool in Dronten en de Hogere Agrarische School in Den Bosch onderzoeken de behoefte aan contact met katten in de psychiatrie en op welke wijze hieraan kan worden voldaan.

Als er al zorgdieren worden ingezet in de psychiatrie, zijn dit volgens Van Summeren vooral honden. ‘Wij hebben bij dit project bewust gekozen voor katten, omdat zij veel geschikter zijn voor de omgang met psychiatrische patiënten. Het zijn zelfstandige dieren die heel goed tegen afwijkend gedrag kunnen. Als iemand bijvoorbeeld heel nerveus is, reageert een hond daar op. Bij katten is dat niet geval. Daar komt bij dat veel cliënten echte kattenmensen zijn. Als hen gevraagd wordt om een belangrijk persoonlijk voorwerp te laten zien, is dat regelmatig een foto van een kat.”

De katten van Stichting ZorgDier Nederland zijn speciaal getraind voor de omgang met psychiatrische patiënten. Bovendien zijn ze op de afdeling altijd aangelijnd.  Volgens Van Summeren zijn zowel de cliënten als de medewerkers van De Lake bijzonder enthousiast over de bezoekjes van de katten. ‘Als iemand een laag zelfbeeld heeft, voelt contact leggen met een kat veilig. Maar het helpt cliënten ook om met elkaar te praten en in beweging te komen door de dieren bijvoorbeeld te borstelen of aaien.’ Hoe de katten het vinden, vermeld het artikel niet

Een mooi voorbeeld van de resultaten die geboekt worden op de afdeling, vindt Van Summeren een cliënt die normaal gesproken nooit naar de activiteitenmiddag gaat. ‘Dat is een keurige man die altijd een stropdas draagt en een stevige handdruk geeft. De knutselmiddagen op de afdeling waar vooral vrouwen zijn, zijn niets voor hem. Maar omdat hij gek is op katten, komt hij wel als wij er zijn. En dan durft hij zich te manifesteren. Dat is fantastisch om te zien.’ Hoewel niet alle cliënten van De Lake enthousiast reageren als de katten langskomen, worden zij volgens de voorzitter wel degelijk getriggerd door de dieren. ‘Soms blijven ze een uur lang stilzitten en zeggen ze niets. Maar hun ogen volgen de katten constant. En dat is een goede eerste stap.’

Het project bij GGZ WNB wordt de komende tijd uitgebreid. Nu komt één van de begeleiders van Stichting Zorgdier regelmatig langs bij De Lake, maar dit worden vijftien mensen die ook andere afdelingen bezoeken. Daarnaast gaan de Stichting mensen die af en toe met hun dier langskomen bij de instelling omdat ze iets willen doen voor cliënten uitnodigen voor een professionele opleiding. Van Summeren: Met de resultaten die we nu hebben geboekt, is het namelijk belangrijk dat de bezoekjes van de katten structureel worden.

Bron: Psy.nl

Kijk hieronder naar een korte reportage van Omroep Brabant: